Giriş
Kripto para dünyasında merkezsizleşme rüzgarları esmeye devam ediyor. DeFi protokollerindeki yatırımlar 9 milyar doları geçmiş durumda ve her geçen gün yeni projeler görücüye çıkıyor. Bazı protokoller bekleneni vermezken, diğerleri geleneksel finansın kurallarını zorlamaya ve yeni teknolojiler ile imkansız olduğu düşünülen şeyleri başarmaya başladı. UMA fark yaratan protokoller arasında yer alıyor.
UMA’nın hedefi dünyadaki herkesin finansal risk almasının önünü açmak. Bu düşünce hali hazırda kripto para yatırımı yapanlar için sıradan görünse de, kurumsal yatırımcıların iştahını kabartacak. Çünkü UMA 500 trilyon dolar ve 1 katrilyon dolar değerinde bir marketi hedef alıyor.
UMA’nın Kısa Tarihi
UMA beklenildiği gibi Wall Street’ten köklerini alıyor. UMA Eski bir Goldman Sachs çalışanı Hart Lambur’un bütün varlığıyla kurduğu kripto para girişimi. Lambur bilgisayar alanında da eğitim aldı. 2017’de Risk Labs’ı kurdu ve benzersiz bir kripto para yaratmak için Wall Street’in ağır toplarından toplamda 4 milyon dolar fon topladı.
Fonlamanın ardından ekibini kurmaya başlayan Lambur birkaç yıldızı kadrosuna kattı: Goldman Sachs eski başkan yardımcısı Allison Lu ve Princeton mezunu finansal analist Regina Cai ile birlikte ekibini 7 kişiye çıkardı. UMA whitepaper’ının ilk hali Aralık 2018’de yayınlandı, kısa bir süre sonra proje duyuruldu.
UMA Uniswap üzerindeki ilk merkezsiz borsa satışını gerçekleştirdi. Sonuçta 100 milyon arzın 2 milyon kadarı satıldı, ortalama fiyat 0.26 dolardı. Kalan 98 milyon tokenin 48.5 milyonu proje kurucuları için ayrıldı, 35 milyon token geliştiricilere gitti. Geri kalan 14,5 milyon token ise ilerleyen zamanlardaki satışlar için saklanıyor.
UMA’nın Amacı Nedir?
UMA ismi, Universal Market Access’in (Evrensel Market Erişimi) baş harflerinden oluşuyor. Protokol Ethereum üzerinde kurulmuş durumda. UMA kullanıcılarına sentetik, teminatlı ve sanal olarak her şeyin fiyatını takip edebilen token yaratabilme olanağı sağlıyor. Basitçe UMA ile bir varlığı ERC20 formunda alabiliyoruz. Varlığa sahip olmasak da o varlığın fiyatına sabitlenmiş bir ERC20 tokenine sahip olmuş oluyoruz. Böylece kullanıcılar normalde sahip olamayacakları değerlerin fiyat hareketlerinden kar/zarar edebiliyorlar.
Peki UMA’yı özel yapan şey nedir? Örneğin DAI coin’leriyle yıllık faiz kazanımı sağlanabiliyor. Bu faiz karşılığında kullanıcılar aDAI kazanıyor. Kazanılan aDAI’ler altının fiyatını takip edecek sentetik tokenlerin teminatı olarak kullanılabilecek. UMA türev ürünlerini blockchain’e getiriyor, yeterli teminat toplandığında sentetik tokenler yaratılıyor.
Sentetik Tokenler
Sentetik tokenler referans indeksine göre hareket eden teminatlı ERC20 tokenleridir. Basitçe Sentetik tokenler Ethereum blokchain’indeki türev sözleşmeleridir. Sentetik tokenlerin 3 özelliği bulunur:
- Fiyat tanımlayıcıları vardır.
- Son kullanma tarihleri bulunur. Sözleşmeler sona erebilir.
- Teminata ihtiyaç duyarlar. Teminat miktarı değişebilir ancak en az basılan tokenlerin %120 değerinde olması gerekiyor.
UMA Nasıl Çalışır?
UMA konsepti karışık görünse de çalışma biçimi oldukça basittir. UMA temelinde 3 aşamada çalışır; Sentetik tokenlerin yaratılması, veri doğrulama mekanizması (DVM) ve yönetim protokolü.
UMA üzerinde Token Facility adı verilen bir akıllı sözleşme bulunuyor. Bu akıllı sözleşme sayesinde yukarıdaki özellikleri karşılaması şartıyla sentetik tokenler yaratılıyor. Bu noktada herhangi bir kullanıcı akıllı sözleşmeye katılabilir ve teminat oluşturabilir. Akıllı sözleşmeye katılanlara token sponsoru adı verilir.
DeFi protokollerinin aksine UMA çalışmak adına sürekli olarak fiyat güncellemesine ihtiyaç duymaz. Diğer sistemlerde teminatlar sürekli kontrol edilir ve yeterli teminatları bulunmayanlar likidite edilir. UMA’da sürekli teminat fiyatları kontrol edilmek yerine token sahiplerini tokeni yaratanın yeterince teminatı bulunup bulunmadığını kontrol etmeye teşvik eder. Basit bir hesapla kurulan sistem Ethereum blockchain’inin herkese açık olmasından dolayı herkes tarafından takip edilebilir.
UMA token sahiplerinin iki sorumluluğu var. Bunlardan ilki; DVM’e bir talep geldiği zaman, varlığın fiyatı için ve UMA protokolündeki değişiklikler veya güncellemeler için oy vermektir. Bu değişiklikler ve güncellemeler ile, UMA token sahipleri Token Facility akıllı sözleşmesi aracılığı ile yeni varlıkları tanıtabilir, kullanılmayan akıllı sözleşmeleri kaldırabilir ve hatta acil bir durum olursa bu akıllı sözleşmelerin faaliyetlerini durdurabilir.
UMA iyileştirme önerileri (UMIPs) herhangi bir kişi tarafından oylamaya sunulabilir ve halka açık oylama için bir çeşit standartlaştırılmış başvurunun sunulmasını içerebilir. Standart konsensüs kuralları geçerlidir; bir token bir oya eşittir ve tokenlerin %51’inin teklif lehine oy vermesi gerekir. Eğer topluluk tarafından onaylanırsa, Risk Labs’deki geliştirme ekibi değişikliği uygular. Oyların büyük kısmı teklif lehine verilmiş olsa bile, Risk Labs önerilen değişikliği reddetmeye de karar verebilir.
Oy verenler, stake ettikleri orantıda toplam arzın %5’i kadar dağıtılan ödülleri kazanırlar. Oy vermeyen UMA sahipleri bu ek enflasyonla ödüllendirilmez. Bu sayede aktif olmayan UMA sahiplerinin UMA protokolüne katılımlarının sağlanması teşvik edilir.
UMA Tokeni Nedir?
UMA, UMA protokolünü yönetmek ve bir varlığın fiyatına oy vermek için kullanılan bir ERC-20 tokenidir. İlk arzı 100 milyondur ancak arzın üst sınırı yoktur, İki unsura bağlı olarak enflasyona ya da deflasyona yol açabilir. Birincisi o anda protokoldeki mevcut değerlerin miktarı, diğeri ise, protokolde oy vermek için kullanılan UMA miktarı diyebiliriz.
Yatırımcılar, bir yıldan daha kısa bir sürede ABD’nin en büyük 500 hissesini temsil eden bir ticaret tokeni yaratana kadar UMA’ya pek de ilgi göstermediler. 2019’un sonunda UMA, herkesin herhangi bir varlığı temsil eden bir token oluşturmasına izin veren protokolünü yayınladı. UMA’nın DAO olup olmadığı tartışmaları da bulunuyor. Bu konuda son sözü UMA sahipleri söyleyecek.
