Etkin piyasa hipotezi, finansal piyasaların bilgiyi hızlı ve tam olarak yansıttığı varsayımına dayanan bir teoridir. Finansal piyasalarda fiyatlar, mevcut bilgiye dayalı olarak oluşur ve herhangi bir yatırımcı, piyasa fiyatlarından yararlanmak için elindeki bilgiyi kullanamaz.
Bu hipoteze göre, piyasa fiyatları, tüm piyasa katılımcılarının bildiği veya piyasa fiyatlarını etkileyen diğer tüm faktörlerden etkilenen mevcut bilgiye dayalı olarak oluşur. Yani, geçmiş fiyat hareketleri veya diğer piyasa faktörleri, piyasa fiyatlarının gelecekteki hareketlerini öngörmek için kullanılamaz.
Etkin piyasa hipotezi, yatırımcıların, belirli bir hisse senedinin veya piyasanın fiyatının gelecekte yükseleceğini veya düşeceğini tahmin etmek için temel analiz, teknik analiz veya diğer yöntemler kullanmasının mümkün olmadığını savunur. Bu nedenle, yatırımcıların piyasa fiyatlarından daha fazla getiri elde etmek için mevcut bilgiyi kullanma girişimleri boşa çıkacaktır.
Etkin piyasa hipotezi, finansal piyasalarda rasyonel davranışın ve mevcut bilginin hızlı bir şekilde fiyatlara yansıtılmasının önemini vurgular. Bu hipotez, birçok yatırımcının piyasa fiyatlarından yararlanma şansının eşit olduğunu varsayar ve dolayısıyla, yatırımcıların piyasa hareketlerine karşı daha az dirençli olması gerektiği sonucunu çıkarır. Ancak, etkin piyasa hipotezi, finansal piyasalardaki fiyat hareketlerinin tamamen rasyonel ve tahmin edilebilir olduğunu iddia etmez.
Etkin Piyasa Özellikleri
Etkin piyasa özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Likidite: Etkin bir piyasanın likiditesi yüksek olmalıdır. Bu, alıcıların ve satıcıların hızlı ve kolay bir şekilde varlık alıp satmalarına olanak tanıyan yeterli miktarda alım satım işlemi yapılması anlamına gelir.
- Fiyat şeffaflığı: Etkin bir piyasa, yatırımcıların varlıkların gerçek piyasa fiyatlarına kolayca erişebilecekleri ve bu fiyatların adil ve şeffaf bir şekilde belirlendiği bir piyasadır.
- Rekabet: Etkin bir piyasa, rekabetin yüksek olduğu bir piyasadır. Bu, bir varlığın fiyatının arz ve talep dengesi tarafından belirlendiği bir piyasa olduğu anlamına gelir.
- Hızlı ve kolay işlem yapılabilirlik: Etkin bir piyasa, yatırımcıların işlemlerini hızlı ve kolay bir şekilde gerçekleştirebilmelerine olanak tanıyan bir piyasadır.
- Asimetrik bilgi yokluğu: Etkin bir piyasa, yatırımcıların piyasa hakkında eşit düzeyde bilgiye sahip olduğu bir piyasadır. Bu, bir yatırımcının diğer yatırımcılardan daha fazla bilgiye sahip olamayacağı anlamına gelir.
- Düşük işlem maliyetleri: Etkin bir piyasa, düşük işlem maliyetleri olan bir piyasadır. Bu, yatırımcıların varlıkları alıp satarken ödemeleri gereken masrafların düşük olması anlamına gelir.
Bu özellikler bir arada olduğunda, bir piyasa etkin olarak kabul edilir. Etkin piyasalar yatırımcıların varlıkları adil bir şekilde fiyatlandırılmış bir ortamda alıp satabilecekleri güvenli bir ortam sunar.
Etkin Piyasa Hipotezine Karşı Argümanlar
Etkin piyasa hipotezini izleyen yatırımcılar, endeks fonları ve kıyaslama endekslerini izleyen borsa yatırım fonları (ETF’ler) gibi pasif yatırım seçeneklerine bağlı kalma eğilimindedir.
İnsanların uyguladığı yatırım stratejilerinin çeşitliliği göz önüne alındığında, etkin piyasa hipotezinin akıllı yatırım için sağlam bir plan olduğuna herkesin inanmadığı açıktır. Aslında, yatırım piyasası, bir kıyaslama endeksinden daha iyi performans gösterme hedefiyle aktif yönetim kullanan yatırım fonları ve diğer fonlarla doludur.
Aktif portföy yöneticileri, pazar verimsizliklerinden yararlanmak ve kıyaslama getirisini aşan bir getiri elde etmek için bireysel beceri ve deneyimlerinden (genellikle yetenekli hisse senedi analistlerinden oluşan bir ekip tarafından artırılır) yararlanabileceklerine inanırlar.
Tartışmanın her iki tarafını da destekleyen kanıtlar var. Morningstar Aktif ve Pasif Barometresi, aktif yöneticilerin pasif meslektaşlarına karşı performansını ölçen yılda iki kez hazırlanan bir rapordur. 2020 analizine yaklaşık 3.500 fon dahil edildi ve bu yıl aktif olarak yönetilen fonların yalnızca %49’unun pasif muadillerinden daha iyi performans gösterdiği bulundu.
