Finansal varlık fiyatlama modeli (CAPM), hisse senedi kar veya zarar riskini (getiri olarak adlandırılır) hesaplamak için bir araçtır. Yatırımcıların yalnızca iki şeyi önemsediği bir varsayımda bulunur: örneğin on yıl boyunca hisse senetlerinin ortalama getirileri ve aynı dönemde bu ortalama civarındaki yıllık getirilerin oynaklığı.
Modelin ana hedefi bir hisse senedinin getirisinin iki şeyin toplamına bölünebileceğidir: risksiz oran ve risk primi. Bu risk primi iki şeyin ürünü olarak görülebilir: hisse senedi riskinin bir ölçüsü (“beta” olarak adlandırılır) ve piyasadaki risk için ortalama ödül (“özkaynak risk primi”, Piyasa risksiz oranının üzerinde ve üstünde getirisi olan).
CAPM Nedir?
Finansta, finansal varlık fiyatlama modeli (Capital Asset Pricing Model), iyi çeşitlendirilmiş bir portföye varlık ekleme hakkında kararlar almak için bir varlığın teorik olarak uygun gerekli getiri oranını belirlemek için kullanılan bir modeldir.
Sayısız testte başarısız olmasına ve varlık fiyatlandırması ve portföy seçimine yönelik daha modern yaklaşımların varlığına rağmen, CAPM, basitliği ve çeşitli alanlardaki kullanışlılığı nedeniyle hala popülerliğini koruyor.
CAPM, Jack Treynor (1961, 1962),William F. Sharpe (1964), John Lintner (1965) ve Jan Mossin (1966) tarafından birbirinden bağımsız olarak tanıtıldı ve Harry Markowitz’in çeşitlendirme ve Modern portföy teorisi. Sharpe, Markowitz ve Merton Miller, finansal ekonomi alanına bu katkılarından dolayı 1990 Nobel Ekonomi Anma Ödülü’nü birlikte aldılar. Fischer Black (1972), risksiz bir varlığın varlığını varsaymayan, Black CAPM veya sıfır-beta CAPM olarak adlandırılan başka bir CAPM sürümünü geliştirdi. Bu sürüm ampirik testlere karşı daha sağlamdı ve CAPM’nin yaygın olarak benimsenmesinde etkili oldu.
CAPM Neden Önemlidir?
CAPM formülü finans endüstrisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. CAPM özkaynak maliyetini hesapladığından, ağırlıklı ortalama sermaye maliyetinin (WACC) hesaplanmasında hayati önem taşır. WACC, finansal modellemede yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir yatırımın gelecekteki nakit akışlarının net bugünkü değerini (NPV) bulmak ve işletme değerini ve son olarak öz sermaye değerini daha fazla hesaplamak için değerlendirilebilir.
Varsayımlar
Tüm yatırımcılar,
- Ekonomik faydaları maksimize etmeyi hedefler (Varlık miktarları verilir ve sabitlenir).
- Rasyoneldirler ve riskten kaçınır.
- Bir dizi yatırımda geniş ölçüde çeşitlendirilmişlerdir.
- Fiyat kabullenirler, yani fiyatları etkileyemezler.
- Risksiz faiz oranı altında sınırsız miktarda borç verebilir ve borç alabilir.
- İşlem veya vergilendirme maliyetleri olmadan ticaret yapar.
- Büyük ölçüde küçük parçalara bölünebilen menkul kıymetlerle işlem yapar (Tüm varlıklar mükemmel bir şekilde bölünebilir ve likittir).
- Homojen beklentilere sahip olur.
- Tüm bilgilerin aynı anda tüm yatırımcılara açık olduğunu varsayar.
Varlığa Özel Gerekli Getiri
CAPM, varlığa uygun gerekli iade veya iskonto oranını verir.
Birden fazla beta, ortalamanın üzerinde “riskliliği” ifade eder; birin altındaki betalar ortalamanın altında olduğunu gösterir. Böylece daha riskli bir hisse senedinin betası daha yüksek olacak ve daha yüksek oranda iskonto edilecektir; daha az duyarlı hisse senetleri daha düşük betalara sahip olacak ve daha düşük oranda iskonto edilecektir. CAPM sezgiyle tutarlıdır – yatırımcılar daha riskli bir varlığa sahip olmak için daha yüksek getiri talep etmelidir.
Beta, çeşitlendirilemeyen, yani piyasa riskine karşı varlığa özgü hassasiyeti yansıttığından, bir bütün olarak piyasanın betası birdir. Bu nedenle, geniş, çeşitlendirilmiş bir portföydeki (yatırım fonu gibi) bir yatırımcı, piyasaya uygun bir performans bekler.
Risk ve Çeşitlendirme
Bir portföyün riski, çeşitlendirilemez risk olarak da bilinen sistematik risk ile kendine özgü risk veya çeşitlendirilebilir risk olarak da bilinen sistematik olmayan riskten oluşur. Sistematik risk, tüm menkul kıymetler için ortak olan riski ifade eder. Sistematik olmayan risk, portföye daha fazla sayıda varlık dahil edilerek daha küçük seviyelere doğru çeşitlendirilebilir. Tek bir pazarda sistematik risk için aynı şey mümkün değildir.
Bu model kapsamında sadece çeşitlendirilemeyen riskler ödüllendirildiğinden, rasyonel bir yatırımcı çeşitlendirilebilir bir risk almamalıdır. Bu nedenle, bir varlığın gerekli getirisi, yani alınan riski telafi eden getiri, bir portföy bağlamındaki riskliliğiyle bağlantılı olmalıdır. CAPM bağlamında, portföy riski daha yüksek varyans, yani daha az öngörülebilirlik ile temsil edilir. Başka bir deyişle, portföyün betası, bir yatırımcı tarafından alınan sistematik riskin ödüllendirilmesinde belirleyici faktördür.
Finansal Varlık Fiyatlama Modeli ve Modern Finans Teorisi
Modern finans teorisi iki varsayıma dayanmaktadır:
- Menkul kıymetler piyasaları çok rekabetçi ve verimlidir (yani, şirketler hakkındaki ilgili bilgiler hızla ve evrensel olarak dağıtılır ve özümsenir);
- Bu piyasalara, yatırımlarından elde ettikleri getirilerden tatmini maksimize etmeye çalışan, rasyonel, riskten kaçınan yatırımcılar hakimdir.
İlk varsayım, son derece sofistike, iyi bilgilendirilmiş alıcı ve satıcılardan oluşan bir finansal piyasayı varsayar. İkinci varsayım, serveti önemseyen ve daha fazlasını tercih eden yatırımcıları tanımlar. Ayrıca, modern finans teorisinin varsayımsal yatırımcıları, üstlendikleri riskler için daha yüksek beklenen getiri şeklinde bir prim talep etmektedirler.
Bu iki varsayım, modern finans teorisinin köşe taşlarını oluştursa da, CAPM’nin resmi gelişimi, diğer, daha özel sınırlayıcı varsayımları içerir. Bunlar, işlem maliyetleri, vergiler ve borçlanma ve açığa satış kısıtlamaları gibi kusurları olmayan sürtünmesiz piyasaları içerir. Model aynı zamanda menkul kıymet getirilerinin istatistiksel doğası ve yatırımcıların tercihleri ile ilgili sınırlayıcı varsayımlar gerektirir. Son olarak, yatırımcıların ortak bir zaman ufkuna dayalı olarak menkul kıymetlerin olası performansı ve riski üzerinde anlaştıkları varsayılır.
