Bu rehberimizde Kripto Para Birimi Tezos (XTZ) Nedir? Nasıl Satın Alınır? Tezos Nasıl Çalışır? Tezos Para Birimine Yönelik Eleştiriler Nelerdir? gibi birçok sorunun ve kripto para birimiyle ilgili merak edilenlerin cevaplarını vermeye çalıştık.
Tezos, Ethereum ve Bitcoin’den farklı olarak karşımıza çıkması sebebiyle büyük ses getirmiş bir dijital para birimidir. Ayrıca Tezos’un ICO’su gelmiş geçmiş en başarılı şirketlerden bir tanesi olmayı da başarmıştır.
Dünyanın ilk kendi kendini geliştiren blok zincirini tanıtan Tezos, Ethereum’a benzer akıllı bir sözleşme platformudur. Bu nedenle projede sözleşmeden farklı olarak değişikliklerin yapılabilmesi de mümkün olabilmektedir. Ancak Tezos, önceki tekliflerin ötesine geçer. Akıllı sözleşme kavramını “katılımcıların ağın kurallarını doğrudan kontrol etmesine izin vererek bir adım öteye götürür.” Tezos yaratıcıları, Bitcoin gibi yerleşik sanal paraların aksine, Tezos kripto para biriminin geleceğini başarıya yükseltilebilir bir yol olarak görüyor. Bitcoin’de esneklik ve ölçeklenebilirlik eksikliği çok sayıda zorluk ve büyüyen ağrılara neden oldu. Ethereum esnekliği nedeniyle büyük ölçüde büyüdü ve Tezos bu yönde devam ediyor. Aynı zamanda Tezos yaratıcılarının birçok vaadi bulunuyor:
“Kripto teknolojisi, son gelişmelere ayak uydurmanın oldukça zor olduğu bir hızda ilerliyor. Blockchain’inizi kullanılabilir hale geldiğinde neden en son teknoloji ile yükseltmiyorsunuz? Yeni yenilikler ortaya çıktıkça Tezos, blok zincirlerinin en ileri seviyede kalacağını öngörüyoruz.”
Tezos İle İlgili Kilit Bilgiler
- Tezos (XTZ), bir ‘tez’ veya ‘tezzie’ olarak adlandırılan dijital bir tokenla bağlantılı bir blockchain ağıdır.
- Tezos madencilik temelli değildir ve bir proof-of-stake mekanizmasına güvenmektedir.
- Tezos’un oldukça başarılı bir ICO’su vardı, ancak bunu davalar ve fiyat düşüşleri izledi. Olumlu izlenim devamında olumsuz gelişmeler de yaşandı.
- Tez’in fiyatı, 2020’nin başlarında rekor seviyelere ulaştı ve bu durum gelecekteki yatırım potansiyeli hakkında yenilenen spekülasyonlara yol açtı.
Kripto Para Birimi Tezos Nasıl Çalışır?
Diğer köklü kripto paralar üzerinde dikkate değer birkaç iyileştirme yapmayı amaçlayan eşler arası, dağıtılmış ve izinsiz bir ağdır. Özellikle, ekip kendi kendini değiştirme ve zincirleme yönetişim hakkındaki ana fikirleri satıyor. Tezos’un çalışmasına yönelik birkaç önemli özelliğe bir göz atalım:
Zincir İçi Yönetişim
Tezos’un en kilit özelliği zincir içi yönetişimdir. Peki bu özellik neyi ifade ediyor? Tüm paydaşların platformun yönetimine ve yönetişimine dahil edilmesidir. Paydaşlar Tezos protokolündeki değişikliklere ve hatta oylama prosedürünün kendisinde değişikliklere oy verebilir. En basit durumda, paydaşlar kod veya protokoldeki değişiklikleri onaylayabilecek veya veto edebilecekler hakka sahiptirler.
Kod Gelişimi
Tipik bir blockchain işlevini yerine getirmek için aşağıdaki 3 protokolü kullanır:
Ağ protokolü: blokları ve yayın işlemlerini keşfeder.
İşlem protokolü: bir işlemi nelerin geçerli kıldığına karar verir.
Konsensüs protokolü: benzersiz bir zincirde konsensüsün nasıl elde edileceğini belirler
Bununla birlikte, Tezos’un durumunda, bir blockchain’in ihtiyaç duyduğu farklı işlem ve konsensüs protokolleriyle uyumlu genel bir ağ kabuğu kullanırlar. Başka bir deyişle, modüler bir tarz düşünülerek inşa edilmiştir. Blockchain, daha sonra proje olgunlaştıkça demokratik olarak yönlendirilecek bir çekirdek protokolü ile başlatılır.
Kaynak kodu, bu kadar iddialı bir projeye ve teknik gereksinimlerine uygun hızlı, esnek ve aynı zamanda işlevsel bir programlama dili olan OCaml’de uygulanmaktadır.
Liquid Proof-of-Stake
Tezos, token sahiplerinin doğrulama haklarını sahipliğini aktarmadan diğer token sahiplerine devretmesine (“delege”) izin verir. Bu, birçok gözlemcinin Tezos’un konsensüs mekanizmasını, EOS veya Lisk’e özgü delegated proof-of-stake (“dPOS”) modeliyle karıştırmasına neden oldu. DPOS’ta, ağ konsensüsü için sabit bir Blok Üreticisi grubunun (yani delegeler) seçilmesi gerekir. Tezos’ta ise bundan farklı olarak temsilci seçme isteğe bağlı olmaktadır. Bunun yerine Tezos’un konsensüs mekanizmasına Liquid Proof-of-Stake “LPOS” demek daha doğru olacaktır. LPOS, token sahibi koordinasyonunu ve hesap verebilir yönetişimi kolaylaştıran dinamik bir doğrulayıcı seti tutmayı amaç edinmiştir. EOS gibi tipik bir dPOS kripto para birimi, kullanıcıları güvenlik ve merkeziyetsizlik pahasına büyütmeye odaklanır. Bununla birlikte, Tezos, dPOS’un masaya getirebileceği olumlu taraflarından yararlanarak hem güvenlik hem de merkeziyetsizlik arasındaki boşluğu doldurmak istiyor gibi görünüyor.
Tezos İstifleme Süreci: Baking
Oldukça eğlenceli olan Tezos, istifleme sürecini “Baking (pişirme)” olarak adlandırıyor. Bu blockchain modelinde “fırıncılar” para yatırır ve blok imzalamak ve yayınlamak için ödüllendirilir. Fırıncılar tarafından yapılan herhangi bir kötü davranış, kayıp depozito ile sona erecektir. En son verilere göre, ağın güvenliği ve güvenliğine katkıda bulunan 450’den fazla fırıncı raporlanmıştır.
Temel felsefelerden biri sanal bir demokrasi etrafında döndüğünden, herhangi bir token sahibi pişirme ve oylama haklarını ağdaki diğer kişilere devredebilir.
Tezos Kurucu Takımı Kimlerden Oluşuyor?
Proje Arthur Breitman’ın vizyonudur. Fransız doğumlu Breitman, Morgan Stanly ve Goldman Sachs gibi büyük şirketler için önemli bir deneyime sahiptir. Eşi Kathleen ile birlikte, şimdi San Francisco’da bir ofisten kripto para birimi projesini yönetiyorlar. Şimdi onları daha yakından tanıyalım.
Arthur Breitman, finans sektöründe çalışma deneyimi olan bir bilgisayar bilimcisi ve aynı zamanda matematikçidir. Bitcoin’in tarihsel yükselişini ve benimsenmesini en başından beri yakından takip etti ve bunun “gelişemediğini” ifade etti. Bu durumun ise sonunda sert çatallara yol açtığını belirtti. Arthur Breitman’ın önerdiği çözümü ise bugün var olan Tezos projesidir.
Kathleen Breitman, daha önce Bridgewater Associates ve R3 gibi ünlü şirketler için çalışan finans sektöründe de deneyime sahiptir. Ayrıca, dağıtık veritabanı teknolojisi hakkında da fikir vermiştir.
2014 yılında Arthur Breitman kendi kendini değiştiren kripto para birimi vizyonu hakkında iki makale yayınladı. O belgeler yayınlandığı zamandan beri mevcut Tezos teknik raporlarına dönüştü. Ertesi yıl ABD’de Dynamic Ledger Solutions (DLS) adlı bir şirket kurdu.
Diğer Çalışanlar
Projenin yaygın bir şekilde yapılan tanıtımına rağmen, ekibin geri kalanı hakkında çok az bilgiye sahibiz. Web sitesi üzerinden çalışan bilgisi paylaşılmıyor ve yalnızca LinkedIn üzerinden küçük ipuçları verilmiştir. Ancak son zamanlarda yapılan bir twitter paylaşımı, Eyfel Kulesi’nin önünde bir Paris ofisinde Tezos ekibi gibi görünen şeyleri gösteriyor.
Thank you from Paris, the adventure begins! pic.twitter.com/JETcJoQgox
— Tezos (@tezos) June 30, 2018
Tezos’a Yatırım Yapan Önemli Yatırımcılar
Önemli girişimcilerden Tim Draper, DLS’nin %10 hissesi karşılığında işletme ücretleri için 1,5 milyon dolar katkıda bulundu. Buna ek olarak, Polychain Capital projeye 10 milyon dolarlık dijital para fonunu tahsis etti. Andreessen Horowitz ve Union Square Ventures gibi ortakları içeren fon 2016’nın sonlarında açıklandı. Polychain, bir sonraki kripto para birimi boğa piyasasını sürmek umuduyla Golem ve MakerDAO gibi diğer projelere yatırım yaptı.
ICO ve Ticaret Geçmişi
ICO’nun tamamlanmasının ardından Tezos Vakfı 66.000 Bitcoin ve 361.000 Ether topladı. ICO kayıtlarına göre, sadece 13 gün içinde yatırımcılar aracılığıyla projeye 232 milyon dolarlık fon sağlandı. Bu durum grçektene çok büyük bir başarı göstergesi olarak göründü. Ancak Bay Breitman, birkaç büyük bankayı projesine yaklaşık 5 ila 10 milyon dolar yatırım yapmaya ikna edemedi.
XTZ 24 Haziran 2017’de token başına yaklaşık 3 dolar fiyatla piyasaya sürüldü. Aralık 2017 ortalarında kripto para piyasasında alım çılgınlığının zirvesinde 10.50 dolarlık zirveye ulaştı. Bununla birlikte, XTZ yazım anı itibariyle 2.86 dolar civarında işlem görüyor. Günlük hacimler oldukça sağlam ve Bitcoin (BTC), Eter (ETH) ve Tether (USDT) ile eşleştirilmiş 2 milyon dolarlık markanın üzerinde işlem görüyor.
Madeni Para Arzı ve Sürdürülebilirlik
Para havuzunda toplam 763 milyon “Tezzies” arzı bulunduğu bilinmektedir. Canlı blockchain (mainnet) henüz başlatılmadı. Bununla birlikte, Tezos topluluğu şu anda ana ağ olacak bir ağ çalışması yürütüyor. Ancak bu geçişin tam olarak tarihi bilinmiyor.
XTZ’yi Nereden Satın Alabilir ve Saklayabilirsiniz?
Tezzies henüz hiçbir büyük borsaya sahip değil. Bu durum, büyük olasılıkla, bazı ek seçenekler eklenene kadar projenin daha geniş bir şekilde benimsenmesini önleyecektir. Bu arada, ICO ‘da yatırımcı değilseniz, XTZ ‘yi
Gate.io
HitBTC
ve bazı küçük borsalar aracılığıyla satın alabilir ve satabilirsiniz.
TezBox, tarayıcınızdan erişilebilen kullanıcı dostu bir web cüzdanı sağlar. Bu topluluk odaklı bir cüzdan ancak web cüzdanlarının ciddi bir güvenlik tehdidi olduğunu vurgulamak zorundayız ve dijital paralarınızı bu şekilde depolamak ve almak tamamen kullanıcı için riskli bir durumdur.
Obsidian sistemleri kısa süre önce Ledger Nano S için ileriye doğru güvenli depolama için hoş bir gelişme olarak sunulan bir cüzdan uygulamasını duyurdu.
Tezos Hakkında Endişeler
Özünde güçlü ve esnek bir ağa sahip olan Tezos, ilk madeni para teklifinde büyük ilgi gördü. ICO 1 Temmuz 2017’de başladı. 232 milyon dolar kazanarak tüm zamanların en büyük ICO’larından biri haline geldi.
Ancak ICO’nun başarısının ardından Tezos Başkanı Johann Gevers ile Tezos’un fikri mülkiyet haklarının sahibi Arthur ve Kathleen Breitman arasında önemli bir anlaşmazlık yaşandı.
Anlaşmazlığın bir sonucu olarak, Tezos platformunun lansmanı süresiz olarak ertelendi. Mart 2018 başı itibariyle,
Tezos ağı henüz başlatılmamıştı, ancak Kathleen Breitman daha önce lansmanın Şubat ayında UCLA’daki bir konferanstan birkaç hafta içinde geleceğini ifade etmişti.
Lansmanın gecikmesi Tezos’un hukuki sıkıntıya girmesinin nedenlerinden biriydi. Yatırımcılar, tez’in kayıtlı olmayan menkul kıymetler olduğunu savunarak bir dizi dava başlattı. Davalar, yatırımcıların ICO’da yaptıkları satın alımlar için geri ödeme almalarına izin vermeye çalıştı. Ancak, Tezos sonunda 2018’de piyasaya sürüldü.
Tezos’un görünümü 2020’nin başlarında iyileşti, ancak kripto paraların fiyatları son derece değişken ve oldukça spekülatif seyrediyor. Potansiyel yatırımcılar gereken özeni göstermeli ve kaybetmeyi göze alabileceklerinden daha fazla risk almaktan kaçınmalıdır.
Tezos’un Geleceği
Tezos’un geleceği daha önce ifade ettiğimiz gibi Şubat 2020’de bir kez daha parlak görünüyordu. Tez’in fiyatındaki hızlı yükseliş kısa vadede dikkat çekerken, rekor seviyeler bazı sorunları çözüyor. Özellikle, paralarını geri almak isteyenler Tezlerini piyasada kâr için satabilirler.
Daha da önemlisi, Tezos ayı piyasasında hayatta kalarak ve yeni zirvelere ulaşarak gücünü korudu. Kripto para analisti Warren Buffett bir keresinde şöyle bir ifade kullandı: “Sadece gelgit çıktığında kimin çıplak yüzdüğünü görebiliriz.” Görünüşe göre Tezos, ayı piyasasından sağlam çıkarak gücünü gösterdi. Bununla birlikte, Tezos’un nihai kaderi, teknolojik yeniliklerinin değerine ve destek alma yeteneğine bağlı olacaktır.
Tezos: Sonuç
Tezos dünyasında gri alanlar ve belirsiz durumlar yok gibi görünüyor. Tezos’u destekleyin veya desteklemeyin ancak kesinlikle çok dikkat çekiyorlar. Kendilerini geliştiren blockchain ve topluluk önderliğindeki yönetişim iddialarının arkasında tutkuları yüksek bir ekip bulunuyor. Bugün piyasaya sürülen birçok kripto para birimi projesinde olduğu gibi, büyük bir savaş gücüne sahip olmak mutlaka bir başarı işareti değildir. Ancak bu, projenin de başarısızlığa mahkum olduğu anlamına gelmez.
ICO sona erdi ve şimdiye kadarki tecrübesi ile Tezos ekibinin artık bu iddialı vaatleri yerine getirmesi gerekiyor. Tüm tartışmalar, eğer bu söylemleri yararlı bir şeye dönüştürebilirlerse, bir fayda olabilir. Bunu bekleyip göreceğiz.
