Maksimal çıkarılabilir değer (MEV), bir bloktaki işlemlerin sırasını dahil ederek, hariç tutarak ve değiştirerek standart blok ödülü ve gaz ücretlerini aşan blok üretiminden elde edilebilecek maksimum değeri ifade eder.
MEV Nedir?
MEV kavramı ilk ortaya çıktığında, Ethereum ağı iş ispatı (PoW) mutabakat mekanizmasını kullanıyordu. Bu nedenle, madenciler blokları oluştururken işlemleri yeniden sıralayabilir, dahil edebilir veya dışarıda bırakabilir ve bu şekilde ekstra değer elde edebilirlerdi. Bu durum, Madenci Çıkarılabilirlik Değeri teriminin ortaya çıkmasına neden oldu.
Ancak, Ethereum ağı Eylül 2022’de bir teknik yükseltme olan Birleştirme sayesinde mutabakat mekanizmasını PoW’dan hissenin ispatına (PoS) dönüştürdü. Bu nedenle, yeni bloklar artık madenciler tarafından değil doğrulayıcılar tarafından oluşturulmaktadır.
Buradaki değer çıkarma yöntemleri, bu geçişten sonra da devam edeceği için bir isim değişikliğine ihtiyaç duyuldu. Süreklilik için aynı kısaltmayı korurken aynı temel anlamı korumak için “maksimal çıkarılabilir değer” artık daha kapsayıcı bir ikame olarak kullanılmaktadır.
MEV Nasıl Çalışır?
MEV’in nasıl çalıştığını anlamak için blockchain ağlarındaki blok üreticilerinin (madenciler veya doğrulayıcılar) rolü hakkında temel bilgilere sahip olmak gerekmektedir. Blok üreticileri, blockchain ağlarının işlem yapmasını sağlayan ve güvenli kalmasını sağlayan önemli bir rol oynamaktadır. Blok üreticileri, ağdaki işlemleri doğrular ve bloklar halinde zincire ekler. Bu süreç, ağın türüne bağlı olarak madencilik veya doğrulama olarak adlandırılır.
Özetle, blok üreticileri, ağdaki işlemlerin güvenliğini ve bütünlüğünü sağlayarak, yeni verilerin zincire eklenmesine olanak tanır. Kullanıcıların işlem bilgilerini toplayarak, ağın zincirine eklenmek üzere bloklar halinde organize ederler.
Blok üreticileri, bloklarına hangi işlemleri dahil edeceklerine kendileri karar verirler ve genellikle en yüksek ücretli işlemleri tercih ederler. Kullanıcıların daha yüksek gas ücretleri ödemesi, işlemlerinin daha öncelikli hale gelmesini sağlar. Ancak, bu sıralama kuralları kesin değildir ve blok üreticileri işlemleri seçme, dışarıda bırakma veya yeniden sıralama konusunda özgürdürler.
Blok üreticileri, özellikle akıllı sözleşme özellikli blockchainlerde, işlemlerin içerdiği bilgilerin karmaşıklığına bağlı olarak standart blok ödül ve ücretlerinin ötesinde ek kâr elde etmek için işlemleri dahil edebilir, dışarıda bırakabilir veya yeniden sıralayabilirler.
MEV, blok üreticilerinin işlemleri seçme ve sıralama sürecinde elde edebilecekleri finansal kazancı ifade eder. Bu nedenle, blok üreticileri belirli işlemleri seçerek ve belirli bir şekilde sıralayarak, arbitraj veya zincir üstü likidasyon fırsatlarından daha fazla kâr elde edebilirler.
MEV Arayıcıları
MEV’in yalnızca blok üreticilerine fayda sağladığı düşünülebilir, ancak aslında arayıcılar olarak adlandırılan diğer katılımcılar da önemli bir MEV payına sahiptir. Arayıcılar, MEV fırsatlarını yakalamak için ağ verilerini analiz eden özel işlemleri kullanırlar ve genellikle blok üreticilerine yüksek gas ücretleri öderler. Blok üreticileri, arayıcıların potansiyel kârlarının büyük bir kısmına sahip olabilirler. Arayıcıların ekonomik olarak rasyonel olduklarını varsayarsak, bir arayıcının ödemeye razı olduğu gaz ücreti, arayıcının MEV’sinin %100’üne kadar bir miktar olacaktır.
Örneğin, arayıcıların MEV gelirlerinin %90’ından fazlasını gas ücretlerine ödediği bilinen merkeziyetsiz borsa (DEX) arbitrajını ele alalım. Bu kadar yüksek bir gas ücretinin ödenmesinin nedeni, kârlı bir arbitraj işleminin benzer işlemlerden önce gerçekleştirilmesini sağlamak için bunun tek yol olmasıdır.
MEV’in Avantaj ve Dezavantajları
MEV, çoğunlukla kârını maksimize etmek isteyen bireyler tarafından kullanıldığından rasyonel bir stratejidir. Bazıları MEV’in ekosisteme daha geniş çapta fayda sağlayarak verimsizlikleri mümkün olan en kısa sürede düzelttiğini düşünmektedir.
Örneğin, MEV arayıcıları DEX’lerde arbitraj fırsatlarına ilk erişenler olduğundan, fiyatların hızla düzeltilmesine yardımcı olurlar. Ayrıca, borç verme protokolleri gibi bazı uygulamaların dengesizliklerini düzeltmek için MEV likidasyon baskısı kullanılır, bu da borç verenlerin mümkün olan en kısa sürede geri ödeme almalarını sağlar.
Ancak MEV’in bazı sorunları da vardır. Önden işlem ve sandviçleme gibi uygulamalar, diğer kullanıcılar için kötü sonuçlara neden olabilir. Ayrıca, MEV arayıcıları rekabet ederken gas fiyatlarının yükselmesine ve ağda tıkanıklığa yol açabilir.
Temel olarak, MEV bir blok üreticisinin blockchaini yeniden düzenlemesini ekonomik açıdan mantıklı hale getirebilecek kadar değer sağlıyorsa, blokları yeniden sıralama riski nedeniyle ağın mutabakatını ve bütünlüğünü tehdit edebilir.
Gelişen ekosistem, MEV ile ilgili sorunlara çözümler bulmak için araştırma ve geliştirme alanlarını arttırmaktadır.
