Enflasyon Nedir?
Enflasyon, belirli bir para biriminin satın alma gücünün zaman içinde azalmasıdır. Satın alma gücündeki düşüşün meydana geldiği oranın nicel bir tahmini, bir ekonomide belirli bir süre boyunca seçilmiş mal ve hizmetlerden oluşan bir sepet ortalama fiyat seviyesindeki artışta yansıtılabilir. Genel fiyat seviyesindeki artış, genellikle bir yüzde olarak ifade edilir ve bu bir para biriminin önceki dönemlerde olduğundan daha az satın aldığı anlamına gelir.
Enflasyon, paranın satın alma gücü arttığında ve fiyatlar düştüğünde ortaya çıkan deflasyonla karşılaştırılabilir.
TEMEL ÇIKARIMLAR
- Enflasyon, bir para biriminin değerinin düştüğü ve sonuç olarak mal ve hizmetlerin genel fiyat seviyesinin yükseldiği orandır.
- Enflasyon genellikle üç türe ayrılır: Talep-Çekme enflasyonu, Maliyet-İtme enflasyonu ve Dahili enflasyon.
- En yaygın kullanılan enflasyon endeksleri Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve Toptan Eşya Fiyat Endeksi’dir (TEFE).
- Bireysel bakış açısına ve değişim hızına bağlı olarak enflasyon olumlu veya olumsuz olarak görülebilir.
- Mülkiyet veya stoklanmış emtia gibi maddi varlıkları olanlar, varlıklarının değerini artıran bir miktar enflasyon görmek isteyebilirler.
- Nakit tutan insanlar, nakit varlıklarının değerini aşındırdığı için enflasyondan hoşlanmayabilir.
- İdeal olarak, tasarruf yerine harcamaları belirli bir dereceye kadar teşvik etmek ve dolayısıyla ekonomik büyümeyi beslemek için optimum düzeyde bir enflasyon gereklidir.
Enflasyonu Anlamak
Fiyat Endeksi Türleri
Kullanılan mal ve hizmetlerin seçili setine bağlı olarak, birden çok ürün sepeti türü hesaplanır ve fiyat endeksleri olarak izlenir. En yaygın kullanılan fiyat endeksleri Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve Toptan Eşya Fiyat Endeksi’dir (TEFE) .
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)
TÜFE, birincil tüketici ihtiyaçları olan bir mal ve hizmet sepetinin ağırlıklı ortalamasını inceleyen bir ölçüdür. Ulaşım, yemek ve tıbbi bakımı içerir.
Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE)
TEFE, perakende seviyesinden önceki aşamalarda malların fiyatındaki değişiklikleri ölçen ve izleyen bir başka popüler enflasyon ölçüsüdür. TEFE kalemleri bir ülkeden diğerine değişmekle birlikte, çoğunlukla üretici veya toptan satış seviyesindeki ürünleri içerir. Örneğin, ham pamuk, pamuk ipliği, pamuklu gri ürünler ve pamuklu giysiler için pamuk fiyatlarını içerir.
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
Üretici fiyat endeksi, yerli ara malı ve hizmet üreticilerinin satış fiyatlarındaki ortalama değişimi zaman içinde ölçen bir endeksler ailesidir. ÜFE, satıcının bakış açısından fiyat değişikliklerini ölçer ve alıcının bakış açısından fiyat değişikliklerini ölçen TÜFE’den farklılık gösterir.
Enflasyondan Korunma
Hisse senedi fiyatlarındaki artış enflasyonun etkilerini içerdiğinden, hisse senetleri enflasyona karşı en iyi korunma yöntemi olarak kabul edilir. Hemen hemen tüm modern ekonomilerde para arzına ilaveler, finansal sistem yoluyla banka kredisi enjeksiyonları olarak gerçekleştiğinden, fiyatlar üzerindeki ani etkinin çoğu, hisse senetleri gibi para birimi cinsinden fiyatlanan finansal varlıklardır.
Ek olarak, yatırımları enflasyona karşı korumak için kullanılabilecek özel finansal araçlar mevcuttur.
Enflasyon Örnekleri
Tüm dünya para birimleri itibari para olduğundan, para arzı politik nedenlerden dolayı hızla artabilir ve bu da hızlı fiyat artışlarına neden olabilir. En ünlü örnek, 1920’lerin başlarında Alman Weimar Cumhuriyeti’ni vuran hiper enflasyondur. Birinci Dünya Savaşı’nda galip gelen milletler, hükümetin borçlanması nedeniyle şüpheli değerde olduğu için Almanya’dan Alman kağıt parasıyla ödenemeyen tazminat talep ettiler. Almanya kağıt para basmaya, onlardan döviz almaya ve borçlarını ödemek için bunu kullanmaya çalıştı.
Bu politika, Alman markının hızlı bir şekilde devalüasyonuna yol açtı ve gelişime hiperenflasyon eşlik etti. Alman tüketiciler, paralarını olabildiğince hızlı harcamaya çalışarak, bekledikçe daha az değerli olacağını anlayarak döngüye yanıt verdi. Giderek daha fazla para ekonomiye akın etti. Peru’da 1990’da ve Zimbabwe’de 2007–2008’de de benzer durumlar meydana geldi.
Sıkça Sorulan Sorular
Enflasyona Ne Sebep Olur?
Enflasyonun üç ana nedeni vardır: talep-çekme enflasyonu, maliyet düşürme enflasyonu ve yerleşik enflasyon. Talep-çekme enflasyonu, arza ayak uydurmak için yeterli ürün veya hizmetin üretilmediği ve fiyatlarının artmasına neden olduğu durumları ifade eder. Öte yandan, maliyet artış enflasyonu, ürün ve hizmet üretmenin maliyeti yükseldiğinde ortaya çıkar ve işletmeleri fiyatlarını yükseltmeye zorlar. Son olarak, bazen “ücret-fiyat sarmalı” olarak da anılan yerleşik enflasyon, işçiler artan yaşam maliyetlerine ayak uydurmak için daha yüksek ücret talep ettiğinde ortaya çıkar. Bu da işletmelerin yükselen ücret maliyetlerini dengelemek için fiyatlarını yükseltmelerine neden olarak kendi kendini güçlendiren bir ücret ve fiyat artışları döngüsüne yol açar.
Enflasyon İyi Mi Kötü Mü?
Çok fazla enflasyon genellikle bir ekonomi için kötü olarak kabul edilirken, çok az enflasyon da zararlı kabul edilir. Pek çok iktisatçı, yılda yaklaşık % 2’lik düşük ve orta düzeyde bir enflasyonun orta noktasını savunuyor. Genel olarak, yüksek enflasyon tasarruf sahiplerine zarar verir çünkü biriktirdikleri paranın satın alma gücünü yok eder. Ancak borçlulara fayda sağlayabilir çünkü ödenmemiş borçlarının enflasyona göre ayarlanmış değeri zamanla küçülür.
Enflasyonun Etkileri Nelerdir?
Enflasyon ekonomiyi çeşitli şekillerde etkileyebilir. Örneğin, enflasyon bir ülkenin para biriminin düşmesine neden oluyorsa, bu, mallarını yabancı ülkelerin para biriminde fiyatlandırıldığında daha uygun hale getirerek ihracatçılara fayda sağlayabilir. Öte yandan bu durum, yabancı üretim malları daha pahalı hale getirerek ithalatçılara zarar verebilir. Tüketiciler, fiyatları daha da yükselmeden hızlı bir şekilde mal satın almayı hedefleyeceğinden, daha yüksek enflasyon da harcamaları teşvik edebilir. Öte yandan tasarruf sahipleri, birikimlerinin gerçek değerinin azaldığını ve gelecekte harcama veya yatırım yapma yeteneklerini sınırladığını görebilirler.
