Giriş
Piyasalar, yapıcılar ve alıcılardan oluşur. Yapıcılar hemen gerçekleştirilmeyen alım veya satım emirleri oluştururlar (örneğin, “fiyat 15 bin dolara ulaştığında BTC sat”). Bu, likidite yaratır yani koşul karşılandığında başkalarının anında BTC alması veya satması daha kolaydır. Anında alım satım yapan kişilere alıcı denir. Başka bir deyişle, alıcılar, yapımcılar tarafından oluşturulan siparişleri yerine getirenlerdir.
Her tür borsada (Forex, hisse senedi veya kripto para birimi) satıcılar alıcılarla eşleştirilir. Bu buluşma noktaları olmadan, sosyal medyada Ethereum için Bitcoin ticareti yapma tekliflerinizi tanıtmanız ve birinin ilgileneceğini ummanız gerekir. Borsalar alıcı ve satıların buluşmasını kolaylaştırır.
Bu yazıda, yapıcı ve alıcı kavramını inceleyeceğiz. Her piyasa katılımcısı bu kategorilerden en az birine girer. Aslında, bir tüccar olarak muhtemelen bir aşamada her ikisi gibi davranılabilir. Yapıcılar ve alıcılar birçok ticaret platformunun can damarıdır ve onların varlığı (veya yokluğu) güçlü borsaları zayıf olanlardan ayırır.
Likidite Nedir?
Yapıcıları ve alıcıları doğru bir şekilde incelemeden önce, likidite hakkında biraz bilgi verelim. Birinin bir varlığın likit olduğunu veya bir varlığın likit olmadığını söylediğini duyduğunuzda, onu ne kadar kolay satabileceğinizden bahsediyordur. Eğer likidite yeterli veya yüksekse varlığı almanız o kadar kolay olacaktır.
Örneğin bir ons altın çok likit bir varlıktır çünkü kısa sürede kolayca nakit ile takas edilebilir. Binance CEO‘sunun boğaya binen on metre boyundaki heykeli, ne yazık ki, oldukça likit olmayan bir varlıktır. Herhangi birinin ön bahçesinde harika görünse de, gerçek şu ki herkes böyle bir eşyayla ilgilenmez. Dolayısıyla alıcısı ve satıcısı bol olan varlıklara likit varlıklar denebilir.
İlgili (ancak biraz farklı) bir terim, piyasa likiditesidir. Likit piyasa, varlıkları gerçeğe uygun bir değerden kolayca alıp satabileceğiniz bir piyasadır. Varlığı almak isteyenlerden yüksek talep ve boşaltmak isteyenlerden yüksek arz varsa likit sayılır.
Bu aktivite miktarı göz önüne alındığında, alıcılar ve satıcılar ortada buluşma eğilimindedir: en düşük satış emri (veya satış fiyatı), en yüksek alış emri (veya teklif fiyatı) ile aynı olacaktır. Sonuç olarak, en yüksek teklif ile en düşük talep arasındaki fark küçük (veya sıkı) olacaktır. Bu arada, bu farka “spread” denir.
Tersine, likit olmayan bir pazar bu özelliklerin hiçbirini göstermez. Bir varlığı satmak istiyorsanız, çok fazla talep olmadığı için makul bir fiyata satmakta zorlanırsınız. Sonuç olarak, likit olmayan piyasalar genellikle çok daha yüksek bir spread’e sahiptir.
Yapıcılar (Makers)
Borsalar genellikle bir varlığın piyasa değerini bir emir defteri ile hesaplar. Bu emir defterleri borsaların kullanıcılarından satın almak ve satmak için tüm teklifleri topladığı yerdir. Aşağıdakine benzer bir talimat gönderebilirsiniz: Örneğin, 4.000$’dan 800 BTC satın alma emri girildiğinde bu, sipariş defterine eklenir ve fiyat 4.000$’a ulaştığında emir yerine getirilir ya da doldurulur.
Limit emirleri, niyetlerinizi emir defterine ekleyerek önceden bildirmenizi gerektirir. Eğer alım emri girildiyse bir kullanıcı yapıcı olur çünkü bir anlamda piyasayı “yarattı”. Borsa raflara mal koymak için bireylerden ücret alan bir bakkal gibidir ve ve satılacak malları da yapıcılar koymuş olur.
Büyük tüccarlar ve kurumlar (yüksek frekanslı ticarette uzmanlaşmış olanlar gibi) için piyasa yapıcı rolünü üstlenmek yaygındır. Alternatif olarak, küçük tüccarlar, hemen uygulanmayan belirli emir türlerini vererek yapıcı olabilirler.
Alıcılar (Takers)
Bakkal benzetmesini devam ettirirsek, bakkalda bulunan malları gelip alanlarda alıcı sayılırlar. Bu durumda borsada satışa çıkan herhangi değeri alanlara alıcı adı verilir.
Alıcılar sipariş defterine bir teklif yerleştirerek, kullanıcıların satın almalarını veya satmalarını kolaylaştırdığı için borsanın likiditesini artırmış olurlar. Öte yandan, alıcı bu likiditenin bir kısmını kaldırır ve piyasa emri ile mevcut piyasa fiyatından alım veya satım talimatı verdiğinde sipariş defterindeki mevcut siparişler hemen doldurulur.
Binance veya başka bir kripto para borsasında alım satım yapmak için bir piyasa emri verdiyseniz, o zaman alıcı olarak hareket ettiğinizi söyleyin. Ancak limit emirleri kullanarak da alıcı olabileceğinizi unutmayın. Mesele şu ki: başka birinin siparişini doldurduğunuzda alıcı olursunuz.
Yapıcı-alıcı Ücretleri
Birçok borsa, eşleşen kullanıcılar için alım satım ücretleri alarak gelirlerinin önemli bir bölümünü bu eşleştirmenin sonuçlanmasıyla alının işlem ücretlerinden kazanır. Bu, bir emir oluşturduğunuzda ve uygulandığında küçük bir miktar ücret ödediğiniz anlamına gelir. Ancak bu miktar bir borsadan diğerine farklılık gösterir ve ticaret boyutunuza ve rolünüze bağlı olarak da değişebilir.
Genellikle, büyük yatırımcılara borsaya likidite kattıkları için bir tür indirim sunulur. Likidite sağlayanlar borsaya daha fazla kullanıcı gelmesine vesile olur. Ne de olsa böyle bir borsa, işlemler daha kolay gerçekleştirildiği için daha az likiditeye sahip olandan daha cazip olacaktır. Çoğu durumda, alıcılar, yapıcıların sağladığı likiditeyi sağlamadıkları için yapıcılardan daha yüksek ücretler öderler.
Belirtildiği gibi, yapıcı-alıcı ücret yapısı platforma bağlıdır. Her borsanın kendine has ücretleri bulunur ve çeşitli hacimlere sahip kullanıcılarına farklı teklifler sunarlar.
Özetle, yapıcılar emir oluşturan ve onların dolmasını bekleyen tüccarlar iken, alıcılar bir başkasının emirlerini dolduranlardır. Buradaki en önemli nokta, piyasa yapıcıların likidite sağlayıcıları olmasıdır.
Yapıcı-alıcı modeli kullanan borsalar için, yapıcılar, platformun bir ticaret mekanı olarak çekiciliği için hayati öneme sahiptir. Genellikle, ödül yapıcıları likidite sağladıkları için daha düşük ücretlerle değiştirir. Buna karşılık, alıcılar varlıkları kolayca satın almak veya satmak için bu likiditeyi kullanırlar. Ancak bunun için genellikle daha yüksek bir ücret öderler.
Borsaların yeterli likiditeye sahip olup olmadığını kontrol etmek adına Coinmarketcap gibi siteleri kullanabilirsiniz. Aradığınız tokenin hangi borsalarda listelendiğini bularak ve işlem hacimlerini karşılaştırarak uygun borsaları tercih edebilirsiniz. Eğer merkezi borsalar kullanılıyorsanız borsaların VIP seçenekleri üzerinden çeşitli avantajlara göz atabilir, böylece daha az işlem ücreti ödeyerek alım satım işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.
