Ponzi ve Piramitler, çeşitli vaatler aracılığıyla cezbedilmiş tarafların nitelikli bir şekilde dolandırılmasıdır. Tarih boyunca dolandırıcılar bir an bile ara vermeden masum kişilerin paralarını elde etmeye devam ettiler. Genellikle kolay yoldan para kazanma arzusunu sömüren ve kullanıcıları tazmini mümkün olmayan zararlara uğratan bu kişiler hayatlarımızın hemen her alanında bulunuyor. Dolandırıcıların faydalandığı sistemlere ponzi ya da piramitler deniliyor. Halk arasında çeşitli farklı adlarla bilinen bu sistemler isimlerinin geçtiği piyasa ve sektöre de zararlar veriyor. Ponzi ve piramitler maalesef kripto para alanına da sıçradı. Gerçek olamayacak kadar güzel tekliflerle kullanıcılara yaklaşan dolandırıcılar çok sayıda kişinin fonunu şimdiye dek elde etmeyi başardı ve başarmaya da devam ediyor. Dolandırıcıların genellikle kolay yoldan para kazanma arzusu duyan kişileri çok zorlanmadan ağlarına düşürdüklerini biliyoruz. Kripto para kullanıcılarının bu tür sistemlere karşı uyanık olarak dikkatli hareket etmesi gerekiyor. Aksi halde böyle dolandırıcılara parasını kaptıran kullanıcılar kripto para piyasasına yeni giriş yapacak kişileri de olumsuz yönde etkileyebiliyor.
Okuduğunuz bu içerik boyunca ponzi ve piramitlerden bahsedeceğiz. Bu tür dolandırıcılık faaliyetlerinin piyasalara nasıl yansıdığına ve kullanıcıların bu konuda neler yapmaları gerektiğine bu yazıda değineceğiz. Üstelik bazı örneklerle konuyu detaylıca irdelemeye de gayret edeceğiz.
Ponzi ve Piramitler Nedir?
Ponzi ve piramitler üçüncü şahısların çeşitli şekillerde aldatılarak paralarının ele geçirilmesi mantığına dayanan zararlı faaliyetlerdir. Bu faaliyetler genellikle aynı konsepte dayanan ve birçok benzer özelliğe sahip sistemlerdir. Şüphelenmeyen bireyler, yatırımları karşılığında olağanüstü getiriler vaat eden kötü amaçlı kişiler tarafından kandırılır. Ancak, düzenli bir yatırımın aksine, bu tür planlar, ancak yatırımcı sayısı artmaya devam ettiği sürece tutarlı “kârlar” sunabilir. Sayı azaldıkça para da azalır. Kısaca özetlemek gerekirse bu tür sistemlerin uygulanabilirliği yoktur.
Ponzi ve piramitler, nakit çıkışları para girişleriyle karşılanabildiği sürece kendi kendini idame ettirir. Bu sistemlerin birbirinden farklılıklar, kurucularının müşterilerine sunduğu ürünlerin türünden ve sistemin bazı prensiplerinden ileri geliyor. Bunun dışında bütün ponzi ve piramitler birbirine benzer. Başarılı ve gelecek vadeden bir projeymiş gibi kullanıcıları içine çekmek bu sistemin temel mantığında yer alıyor. Kullanıcılar bu projelerle ilk karşı karşıya geldiklerinde sanki bir daha elde edemeyecekleri bir fırsatı kaçıracaklarmış hissine kapılıyorlar. Erken katılanlara sunulan avantajlar tarafları projeye daha hızlı dahil olmaya teşvik eder. Yakın çevresini de bu işe dahil edebileceğini düşünen kullanıcılar böyle projelere yatırım yapmak gibi bir hataya düşebiliyor. Ancak daha önce de ifade ettiğimiz gibi bu sistemlerin organik bir şekilde sürdürülebilirliği bulunmuyor.
Ponzi ve Piramitler Ne Zaman Çıktı?
Ponzi ve piramit şemalarının tarihi oldukça eskiye dayanıyor. Esasında ponzi ve piramit şemaları bazı özellikler itibariyle birbirinden ayrılıyor. Ancak her iki sistem de dolandırıcılık faaliyetleri için kullanıldığından aynı kategoride değerlendiriliyor. Ponzi sisteminin ismi Charles Ponzi isimli bir girişimciden geliyor. Bu iş insanı 1920’li yıllarda gerçekleştirdiği faaliyetler neticesinde kullanıcıları dolandırdı. 1920 yılında kendi şirketini başlatan Ponzi, ilk ay boyunca 18 farklı kişiden toplamda 1800 dolar değerinde yatırım alıyor. Yeni yatırımcılardan gelen paralarla bu ilk yatırımcıları fonlayan Ponzi bu sayede cazip bir sistemin varlığına insanları inandırıyor. Ancak sisteme yeni kullanıcı girmediğinde sistem birden bire hüsrana uğruyor. Dolayısıyla yatırımcılara vadedilen yüksek kazançlar onlara asla ödenmiyor. Tarih boyunca dolandırıcılık faaliyetleri hep gerçekleşmiş. Ponzi şemalarına bu ismin verilmesinin nedeni bu hikayeden ileri geliyor.
Ponzi vs Piramit Şeması
Ponzi şemasını kullanarak milyon dolarlar değerinde dolandırıcılık faaliyetinde bulunan şahısların varlığını biliyoruz. Bir diğer popüler dolandırıcılık sistemi ise piramit şeması olarak adlandırılıyor. Piramit şeması da tıpkı ponziler gibi sürdürülebilirliği bulunmayan dolandırıcılık çalışmaları arasında yerini almış. Ponziyle piramit şemalarının farkı ise sistemlerin bazı ilkelerinden ileri geliyor. Sonuç itibariyle bu iki sistemin de aynı amaca hizmet eden dolandırıcılık faaliyetleri olduğunu ifade edebiliriz.
Ponzilerden bahsederken Bernie Madoff’tan bahsetmemek olmaz. Bu isim kurduğu ponzi sistemi aracılığıyla 65 milyon dolara yakın miktarda kar elde etmeyi başarmış. Tarihin en büyük ponzi şeması olarak bilinen bu sistem kısa yoldan para kazanmak isteyen kullanıcıların ibret alması gereken bir olay.
Ponzi ve Piramitler Nasıl Anlaşılır?
Dolandırıcılar genellikle kişilerin kısa yoldan para kazanma arzularından faydalanıyorlar. Bu gerçeği göz önünde bulundurarak ponzi ve piramitlerin farkına varmak mümkün. Kripto para piyasası henüz herkesin çok fazla bilgi sahibi olmadığı yeni bir oluşum. Yani dolandırıcıların kullanıcıları bu alanda kandırması diğer çoğu sektöre göre daha kolay bir şekilde gerçekleşebiliyor. Kripto paralar söz konusu olduğunda yeni terimler karşımıza çıkabiliyor. Bu terimlerin ve teknolojik unsurların ne olduğunu anlamaya çalışırken kullanıcılar kendilerini birden bire bir ponzi şemasının içerisinde bulabilirler. Peki ama bu sistemler nasıl anlaşılır? Güvenli yatırım yapmanın ilkeleri nelerdir?
Kripto para yatırımı yapmadan önce belirli gerçeklerin net bir şekilde farkına varmak gerekiyor. Öncelikle bu piyasanın geleneksel olanlara göre çok daha az düzenlendiği ve denetlendiği bilinmeli. Henüz yeni bir piyasa olan kriptolara yatırım yapmak normal yatırımlara göre çok daha büyük riskler içerebilir. Bazı kripto paralardan kullanıcıların büyük karlar elde ettikleri doğru. Ancak bu durumun herkes için kolaylıkla mümkün olamayabileceğini akıllardan çıkarmamak gerekiyor. Kullanıcılar kısa yoldan ve kolayca yüksek getiriler vadeden sistemlerin ponzi ve piramit şeması olması ihtimalini gözetmek herkesin faydasına olacaktır. Bir projenin sürdürülebilir olup olmaması da ponzi turnusolü işlevi görebilir. Tüm bunların farkına varmak adına kullanıcıların yatırım yapmadan önce kendi araştırmalarını tamamlamaları bekleniyor.
