Giderek artan sayıları ile kripto para borsaları, kendine has özellikleri ve fırsatları ile yatırımcıları kendilerine çekmeye çalışıyorlar. Bunu kimi zaman düşük işlem ücretleri ile kimi zaman reklamlarla kimi zaman da ek özellikler ile yapıyorlar. Bugün incelemesini yapacağımız THORChain, iskandinav mitolojisine ilginiz varsa ekstra ilginizi çekebilir. Bunun yanında birkaç benzersiz özelliklere de sahipler tabii ki.
Özellikle zincirler arasında kolayca takas etmenizi sağlayan merkeziyetsiz bir çözüm arıyorsanız, aradığınız şey THORChain olabilir. Ayrıca borsaya likidite sağlayarak veya ağın güvenliğini sağlamaya yardımcı olacak bir Node çalıştırarak da gelir kazanabilirsiniz.
Muhtemelen zaten kafanızda THORChain’i Uniswap ile karşılaştırıyorsunuz, bu yüzden THORChain’in nasıl farklı olduğunu, ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve bu Blockchain tabanlı DEX’in diğer birçok yönünü öğrenmek için hemen başlayalım. Öncelikle:
THORChain Nedir?
THORChain’in uzun bir geçmişi yok, 2018’e kadar taslak bir tasarımları dahi yoktu. Fakat hızlı bir şekilde kendilerini geliştirmiş olacaklar ki oldukça iyi bir borsa hizmetleri yelpazesi sunuyor ve sürekli likidite havuzları sektöre göre oldukça yeterli durumda. THORChain, zincirler arası bir çözüm olarak inşa edildiğinden, diğer kripto para borsalarına göre bazı avantajlara sahip durumda. Bu avantajlara ilerleyen yazımızda değineceğiz.
THORChain’in arkasındaki temel konsept, teknik incelemelerinde açıkça açıklanmış durumda:
“THORChain, ekonomik olarak teşvik edilen doğrulayıcılar tarafından güvence altına alınan zincirler arası köprüler ve sürekli likidite havuzları aracılığıyla bir likidite pazarındaki tüm Blockchain varlıklarını bağlamak için tasarlanmış bir likidite protokolüdür.”
Cosmos’a güç veren Bizans Hata Toleranslı motoru Tendermint üzerine inşa edilen THORChain, RUNE token’larını bağlamak için gerekli ağ doğrulayıcılarını içeren bir Hisse Kanıtı ağıdır. Doğrulayıcılar, yanlış davranışa karşı caydırıcı bir rol oynayan bağlı token’ları kitleyerek kötü davranış için cezalandırılabilir. Ağ Node’ları ayrıca kasa oluşturmak ve işlemleri doğrulamak için kullanılır.
THORChain Kimlere Göre?
Esasen THORChain ekosisteminde iki grup var. Birincisi kullanıcılar, diğerleri ise likidite sağlayıcıları.
Kullanıcılar, token’ları kolayca değiştirmek için THORChain’in çapraz zincir hizmetlerini kullanan ağdaki birincil katılımcılardır. Bu tür alışverişler, likidite havuzları arasında yapılır ve kullanıcı, gas ücretlerini karşılamak ve değişimin yürütülmesi için bir slip ücreti öder. Kullanıcılar tarafından yapılan takaslar gözetimsiz ve sınırsızdır.
THORChain kullanan ikinci grup, borsaya güç sağlamak için çeşitli havuzlara likidite ekleyen likidite sağlayıcılarıdır. Bu likidite, RUNE token kullanılarak bağlanır ve daha sonra ağ Node’ları tarafından desteklenen ayrı kasalarda tutulur. Bu şekilde sürekli bir likidite havuzu kullanarak THORChain, harici fiyat beslemelerine veya Oracle’lara olan ihtiyacı ortadan kaldırır. Likidite sağlayıcıları, kullanıcılara uygulanan slip ücretleri aracılığıyla ödüller kazanır. THORChain web sitesinde bu sistemi şu şekilde özetliyor:
“Likidite, takaslardan ücret alan ve verimsiz varlıklarını gözetimsiz bir şekilde üretken varlıklara dönüştüren Staker’lar tarafından sağlanmaktadır. Piyasa fiyatları, doğru piyasa fiyatlarını eski haline getirmek için yatırımcılar tarafından arbitraj yapılabilecek havuzlardaki varlıkların oranı aracılığıyla korunur. ”
Node’lar Hakkında
Node’lar, tüm THORChain hizmetlerinin temelini oluşturuyor ve ağ için üç temel işlevlere sahipler:
- Bağlayıcı RUN
- Kasalar oluşturma
- Blok üretme
Her Node, bir Node yöneticisi tarafından çalıştırılır ve ağın korunmasına yardımcı oldukları için ödül alırlar. Kazandıkları toplam gelir, tüm sistem gelirlerinin üçte ikisidir. Node’lar her üç günde bir oluşturulur ve bağlı sermaye kullanarak birbirleriyle rekabet etmek zorundadır. Ağın taze kalmasını sağlamak için, eski Node’lar ara sıra sistemden çıkarılır ve değiştirilir. Node’lar, tüm işlemlerde makul bir reddedilebilirlik ile anonim olmaktan yararlanmakta.
ThorChain ve Varlık Likiditesi
Kripto para piyasalarına aşina olan herkes için, tüm madeni paraların ve token’larının, hatta Bitcoin ve Ethereum’un ciddi şekilde likiditeden yoksun olduğu fark edilir bir gerçektir.
Fiyatların genellikle bir projenin gerçek faydası veya temelleri ile çok fazla ilgisi yoktur, bunun yerine tamamen (Çoğu zaman) spekülasyon tarafından yönlendirilir. Ki bunun örneğini Dogecoin’den görebiliyoruz. Ve çoğu durumda, düşük sermayeli altcoinler hem genişlik hem de derinlik açısından eksiklik yaşar, bu da yalnızca yürütme hızını yavaşlatmakla kalmaz, aynı zamanda aşırı teklif spreadlerine de yol açar.
Likit Olmayan Piyasaların Sonuçları
Kripto para piyasalarında sıklıkla görülen aşırı oynaklık (Volatilite), öncelikle piyasalardaki likidite azlığının bir fonksiyonudur. Bu oynaklık, kısa sürede inanılmaz getiriler sağlayabildiği için riske karşı yüksek toleransı olan perakende yatırımcılar için çekici olsa da, özünde bugünün kripto para piyasaları, yatırım piyasalarından çok şans oyunu haline getiriyor. Bu yüksek oynaklık, kripto piyasalarının ne kadar olgunlaşmamış olduğunu da gösteriyor ve çoğu durumda kurumsal yatırımcıların ve büyük fonların kripto para piyasalarına girmesini engelliyor.
Piyasalardaki likidite azlığından kaynaklanan oynaklığın kripto para birimleri için görülen benimseme eksikliğinde önemli bir faktör olduğunu da tahmin edebiliriz. Ekonomik istikrar daha yüksek düzeyde likidite gerektirdiğinden, likit olmayan kripto para birimlerinden herhangi birinin, hatta Bitcoin’in yakın gelecekte herhangi bir noktada küresel bir işlem para birimi haline gelmesi olası değildir.
Bu eksiklik, birçok kişinin Bitcoin’in işlemsel bir para birimi olmadığını, bunun yerine altının finansal piyasalarda oynadığı role benzer şekilde bir değer deposu olarak görülmesi gerektiğini iddia etmesine neden oldu. Bununla birlikte, kripto para birimlerinde görülen ve yerleşik yatırımcıları Bitcoin’i bir değer deposu olarak kullanmaktan caydırmaya yarayan büyük fiyat dalgalanmalarını altınla görmüyoruz. Deneyimli yatırımcılar, fiyat istikrarına sahip ve zaman içinde sürekli değer kazanan bir değer deposu bulmakla doğal olarak daha çok ilgileniyorlar.
Bazıları, Binance ve Coinbase gibi büyük kripto para borsalarında daha istikrarlı bir ticaret ortamı bulabileceğinizi iddia edebilir, ancak bunlar, bu borsaların merkezi doğası başta olmak üzere, kendi sorunlarını ortaya çıkarır. Merkezileşmeleri nedeniyle, merkezi borsalarda ortak olan tipik güven ve güvenlik sorunlarıyla birlikte gelirler.
Buna ek olarak, bu borsaların aslında likiditeye sahip olduğunu veya likidite gibi görünen şeyin sadece Wash Trade olduğunu söylemek mümkün değildir. Merkeziyetsiz bir borsa, merkezi borsaların sunduğu tüm sorunları çözer, ancak eksik oldukları tek şey likiditedir, bu da DEX’i genellikle zorlu bir çözüm haline getirir.
Thorchain’in Merkeziyetsiz Likidite Ağı
THORChain bir protokoldür, ancak sadece bir protokolden çok daha fazlasını sağlar. THORChain aynı zamanda mevcut durumlarında kripto para birimi değiş tokuşlarıyla ilgili daha önce bahsettiğimiz tüm sorunları çözmek için tasarlanmış bir ekosistemdir.
THORChain’in yaratıcıları, tüm ekosistemi zincirleme agnostik yaparak, henüz oluşturulmamış olanlar da dahil olmak üzere mevcut tüm dijital varlıkları kolayca destekleyeceğini bildiriyor. Bu önemlidir, çünkü THORChain’in diğer borsalar ve protokollerle rekabet içinde olmadığı, bunun yerine temel bir likit merkeziyetsiz ağ oluşturmaya çalıştığı anlamına gelir.
Merkeziyetsiz yapısı nedeniyle THORChain, bu sorunları güvenilir bir şekilde çözme yeteneğine sahiptir. Bu, sonunda değişim ekosistemine üçüncü tarafların katılımını ortadan kaldırabilir.
Ağ, stake ve bonding yoluyla likidite ve güvenlik sağlanmasını teşvik etme etrafında oluşturuldu. Likidite havuzları kavramı kesinlikle tek başına yenilikçi bir şey değildir, ancak şu anda yalnızca çok az sayıda, yeterince kullanılmayan likidite havuzu bulunmaktadır.
Ek olarak Uniswap ve Bancor gibi mevcut çözümler yalnızca tek zincirleri destekler ve bu da onları daha az kullanışlı hale getirir. THORChain tarafından benimsenen zincir-agnostik yaklaşım, benzersiz ve yeni bir şeydir ve nihayetinde herhangi bir kripto para biriminin başka bir kripto para birimiyle güvenilir bir şekilde değişimini destekleyerek kripto para piyasalarındaki likidite sorununun çözümü olabilir.
THORChain çözümü kitlesel kabule ulaşabilir ve birincil değişim çözümü haline gelebilirse, sonunda kripto para piyasalarında mevcut olan oynaklığın iyi bir bölümünü ortadan kaldırabilir. Bu, daha fazla fiyat istikrarına yol açarak kurumsal yatırımcıların daha fazla benimsemesine yol açacaktır.
Fiyat istikrarının ve yeterli likiditenin bir başka sonucu da dijital para birimlerinin işlemsel bir ödeme yöntemi olarak artan kullanımı olacaktır. Bunu göz önünde bulundurarak THORChain, herhangi bir taraf arasında güvenilir dijital ödemeler sağlamak için bir ödeme ağı kurma konusunda uzun vadeli bir hedefe sahiptir.
BEPSwap nedir?
BEPSwap, THORChain için ilk kullanıcı arayüzüdür. BEP2 token’ların takasına ve stake edilmesine izin verir ve kullanıcılar ekosisteme likidite sağlayarak staking ödülleri de kazanabilirler. Yatırımcılar ayrıca değişen fiyatları izleyebilir, arbitrajör olarak hareket edebilir ve fiyatları düzeltmek için token alışverişi yaparak kazanç elde edebilirler.
Eylül 2020’de beta olarak piyasaya sürülen BEPSwap, birkaç bin kullanıcıya ve günlük ticaret hacminde yaklaşık 10 milyon dolara ulaştı. Bu yine de oldukça küçük, ancak bu bir beta projesi. Daha gelişecektir. Fakat yinede dikkat edilmesini ve aynı zamanda kullanıcıları büyük miktarlarda likidite yatırmamaları veya eklememeleri konusunda uyarıyoruz.
RUNE Token Hakkında
RUNE token, THORChain’in yerel token’ıdır ve o da sistemin çok önemli bir parçasıdır. Tüm likidite havuzlarında kullanılan ve Node’lar tarafından bağlanan bir BEP2 token’dır. RUNE token’ları varlık değerine 1:1 oranında kaldığından, tüm likidite havuzları bağlanabilir. RUNE ayrıca ekosistem için ödül simgesi olarak da hizmet eder.
RUNE, zincir üzerinde likidite ve stake ödülleri sağlamanın yanı sıra ağa güvenlik de sağlar. Bu, potansiyel kötü niyetli aktörlere sistemi bozmaktan ziyade likidite sağlamaya daha fazla teşvik sunan teşvik sistemi aracılığıyla gerçekleştirilir, çünkü Node’lar sistem gelirinin üçte ikisini kazanır. Bu, RUNE ile gerçekleştirilen tüm işlemlerin likidite sağlayıcılarına kıyasla daha büyük ödüller aldığı anlamına gelir. Ayrıca, herhangi bir kötü niyetli davranış algılandığında Node’lar otomatik olarak kapatılır ve bağlanmış token’lara el konulur.
RUNE token, THORChain ekosisteminde dört amaca hizmet eder: Güvenlik, Likidite, Yönetim ve Ödüller.
Güvenlik: Doğrulayıcılar, ağı güvenceye almak için RUNE token’larını paylaştırır. 100 doğrulayıcıdan biri olma şansına sahip olmak için Node’ların RUNE token’larını bağlaması gerekir. Bu bağlanma, ağ içinde Sybil direnci yaratır. Doğrulayıcı Node’u çalıştırmak için bağ olarak 1 milyon RUNE gerekir.
Likidite: Likidite havuzlarında her token RUNE’a bağlıdır. Bu, takas yapmak için gerekli likiditeyi yaratır. Varlıkları bağlamak için RUNE kullanıldığında, token’lar arasında daha az bağlantı gerekir.
Yönetişim: Oy hakları, ağa merkezi olmayan yönetişim sağlayan, paylaştırılmış RUNE token’larından gelir.
Ödüller: Doğrulayıcılar ve likidite sağlayıcıları ödüllerini RUNE token şeklinde alır.
Toplamda 500 milyon RUNE arzı vardır ve dolaşımdaki arz 165 milyonun biraz üzerindedir. Bunlar öncelikle RUNE IEO sırasında Temmuz 2019’da satılan 150 milyon token’dır. Bu yatırımcılar, kamu satışında satılan 20 milyon RUNE için fiyat sadece 0,032 ABD doları ve özel satışlarda satılan 130 milyon RUNE için sadece 0,0245 ABD doları olduğu için oldukça şanslılar. Şayet RUN 20 dolarlık ATH seviyesine ulaştığında oldukça sevinmişlerdir.
Hem halka açık hem de özel olarak satılan 150 milyon token’a ek olarak, geliştirme ekibine ve operasyonel ve topluluk rezervlerine tahsis edilen 150 milyon token vardır. Kalan 220 milyon token, emisyon rezervi için ayrılır.
THORChain’de Yönetim
THORChain, tasarım gereği minimum yönetişim ile oluşturulmuştur. Geliştirme ekibi, doğrulayıcıların gerektiğinde kendi çapraz zincir köprülerini oluşturmaktan sorumlu olduğu bir sistem oluşturmak konusunda odaklı bir çalışma yapmış. Yönetişime topluluk veya Node katılımı yoluyla ekosisteme yeni zincirler de eklenebilir bir sistem söz konusu. Daha büyük miktarlarda hisseli sermaye ise ekosisteme yeni varlıkların eklenmesi anlamına geliyor.
Temel olarak, kullanıcılar ihtiyaç duyduklarında kendi başlarına yeni likidite havuzları oluştururlar. Yeni varlıklar, THORChain işlem notunda yeni varlık ile bir stake işlemi oluşturarak kolayca listelenebilir. Yeni havuz oluşturulduktan sonra önyüklenir ve takas devre dışı bırakılır. Ardından, birkaç günde bir en derin likiditeye sahip varlıklar takas için etkinleştirilir. Protokol, likidite miktarına göre yeni varlıkları listeleyecek ve en büyük likidite tercih edilecek şekilde ayarlanmıştır.
Son Sözler
Gördüğünüz gibi THORChain, genel olarak baktığımızda, büyük bir potansiyele sahip kapsamlı bir projedir ve mevcut merkezi borsalardan ve DEX’ten daha fazla pazar payı almaya hazırdır. Yukarıda bahsedildiği gibi, ne kadar fazla varlık ekleyebilirse, sağlayabileceği likidite o kadar büyük olur ve o kadar fazla benimseme bekleyebiliriz. Genel olarak, zamanla büyük büyüme potansiyeline sahiptir diyebiliriz.
Ayrıca projenin tokenomiklerinin oldukça iyi olduğuna ve benimseme arttıkça RUNE talebinin kaçınılmaz olarak artacağına inanıyorum. Ki şu anda IEO fiyatı ile oldukça devasa bir fark söz konusu. Bu açıkça token için daha yüksek fiyatlandırmaya yol açabilir. Doğrulayıcılar tarafından bağlanma için RUNE token gerekir ve bunun yalnızca 100 doğrulayıcı olduğundan sınırlı bir miktar ile bir rekabet yaratılır. Bu da Node kısmında da token ve işlev açısından güçlü bir rekabet gücü yaratacaktır.
Umarız proje güvenlik ve gelişim konusunda şu anda olduğu gibi ivmeli bir şekilde çalışmalarını sürdürmeye devam eder.
