Refik Anadol, Türk medya sanatçısı ve tasarımcıdır. Mimariyi ve medya sanatlarını veri bilimi ve yapay zekayla buluşturan çalışmalar üretir. Dünyadaki yapay zeka sanatının başlamasına ve gelişmesine katkı sağlayan sanatçılardan birisidir. Çalışmalarını kurucusu olduğu Refik Anadol Studio altında gerçekleştirir. Kaliforniya Üniversitesi (UCLA) Medya Sanatları Okulu’nda ziyaretçi araştırmacıdır.
1985 yılında ,İstanbul’da dünyaya gelen Anadol, yükseköğretimini İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde fotoğraf ve video alanında tamamladı. Bitirme projesi olarak, Türkiye’deki ilk 3D video projeksiyon projesini gerçekleştirdi. Santraistanbul cephesini yapay zeka ile giydirdiği bu çalışmada, “bir mimari yapının cephesini bir tuvale dönüştürme, ışığı bir materyal olarak kullanma” fikrini hayata geçirdi. Anadol’un eserlerinde hala bu fikri görmek mümkün.
Refik Anadol’un Eserleri
Anadol’un çalışmaları, her yerde bulunan bilgi işlemin insanlığa dayattığı zorluklara ve olasılıklara ve yapay zeka çağında insan olmanın ne anlama geldiğine değiniyor. Makinelerin günlük hayatımıza hakim olduğu günümüzde, zaman ve mekan algısının ve deneyiminin nasıl kökten değiştiğini araştırıyor. Anadol, dijital çağın ve makine zekasının, dinamik bir alan algısı sunan zenginleştirilmiş sürükleyici ortamlar yaratmak için yeni bir estetik tekniğe nasıl izin verdiğiyle ilgileniyor.
Anadol, “post-dijital mimarlık” olasılığını önererek, hem iç hem de dış mimari unsurların işlevselliklerini yeniden tanımlayarak izleyicilerini alternatif gerçeklikler hayal etmeye davet ediyor. Bunu, medyanın yapılı formlara entegrasyonunun ötesine geçerek ve yeni bir medya teknolojisinin mantığını sanat ve tasarıma çevirerek ele alıyor.
Sanat, bilim ve teknolojinin kavşağında yer alan Anadol’un mekana özgü üç boyutlu veri heykelleri ve resimleri, canlı görsel/işitsel performansları ve sürükleyici enstalasyonları çeşitli sanal ve fiziksel biçimler alıyor. Tüm binalar canlanıyor, zeminler, duvarlar ve tavanlar sonsuza dek kayboluyor, nefes kesen estetik büyük veri yığınlarından şekilleniyor ve bir zamanlar insan gözünün göremediği şey görünür hale geliyor ve izleyicilere yeni bir bakış açısı ve anlatı sunuyor.
2014 yılında bir ders kapsamında hazırladığı The Aether Project adını taşıyan projesi, Microsoft Araştırma Ödülü’ne değer görüldü ve bu ödülü alan ilk sanat projesi oldu. Proje, bir filarmoni orkestrasının canlı çaldığı müzikle eş zamanlı bir algoritmaya bağlı oluşan sinematik bir deneyimi içeriyordu. Çalışma Walt Disney Konser Salonu’nda Los angeles Filarmoni Orkestrası’nın katılımıyla hayata geçirildi.
2021’de Anadol, İstanbul’daki Pilveneli Galerisi tarafından “Makine Hatıraları: Uzay” projesini oluşturmak üzere görevlendirildi. Bu sergide, NASA Jet İtki Laboratuvarı’nın uzaya gönderilen teleskoplardan elde ettiği iki milyon veriyi uzaydaki ses kayıtları ve klasik müzikle harmanlayarak oluşturduğu dinamik tablo ve veri heykelleri sergilemiş; ayrıca seyircilerin de içerisine fiziksel olarak dahil olabileceği on beş dakikalık bir yapay zekâ sineması yaratmıştır.
Sanatçı, uzay temalı verileri, özel algoritmalar kullanarak yapay zekaya işletiyor ve özünde bir veri yığını olan bilgiyi şiirsel veri heykellerine dönüştürüyor. Makine zekasıyla tekrar işlenen bilgi, sanatsal estetiğin son basamağına ulaşıyor. Siz Refik’in yarattığı bu evrene girip, tüm yaşamınıza yeni bir pencereden bakıyorsunuz. Anadol’un tüm işlerinde görülen bu etki, sadece medya sanatçısı olması ile özetlenemez, o yapay zekaya da insan gibi duygu yüklemeyi hedefliyor.
Billur Tekkök Karaöz, Artfull Living
“Alkazar Rüyası” adlı interaktif enstalasyonu 2021’de Beyoğlu’ndaki eski Alkazar Sineması’nda ziyarete açıldı. Refik Anadol, bu çalışmada 100’den fazla eski Yeşilçam filmini ve bu filmlere ait kayıtları, güncel yapay zekâ teknolojileriyle işlemiştir.
Refik Anadol NFT’leri
Refik Anadol’un en önemli eserlerinden biri de NFT‘leridir. Örneğin kendisinin Barselona’daki Casa Batllo evinin ön cephesini yeniden tasarlayarak yaptığı “Casa Batllo: Yaşayan Mimari” adlı dinamik NFT’si açık artırmada 1 milyon 380 bin USD’ye satıldı. Barcelona’daki ünlü mimar Antoni Gaudi’nin simgesel eseri olan Casa Batllo’nun ön cephesini yeniden tasarlayarak dinamik bir ışık gösterisi ortaya koyan sanatçı Refik Anadol, eserinin aynı zamanda Barcelona’dan gerçek zamanlı iklim verilerini de kullanarak kelimenin tam anlamıyla yaşayacağını ifade etti.
“Machine Hallucination” serisi, uzay araştırmalarının fotoğrafik tarihine yönelik uzun vadeli araştırmasından esinlenmiştir. Seriden sekiz video sanat enstalasyonunun IP hakları bir Sotheby’s Hong Kong müzayedesinde 5 milyon USD’ye satıldı. Satış, tek bir sanatçı tarafından satılan en pahalı NFT koleksiyonu olarak Asya’da yeni bir rekor kırdı.
Refik Anadol’un Ödülleri
- Microsoft Research’ün En İyi Vizyon Ödülü
- Alman Tasarım Ödülü
- UCLA Sanat Mimarisi Moss Ödülü
- 2014 Kaliforniya Üniversitesi Sanat Araştırma Enstitüsü Ödülü
- 2016 SEGD Küresel Tasarım Ödülleri, Onur Ödülü
- Google – Sanat ve Makine Zekası Sanatçısı
Refik Anadol’un eserlerine buradan ulaşabilirsiniz.
