Tarım sektörünü blokzincirle tanıştıran fintech girişimi Cropto, buğdaydan başlayarak tarım kökenli emtiaya dayalı token’lar yaratıyor ve bu yolla yeni bir finansal varlık sınıfı oluşturuyor.
Tarımsal varlıklara dayalı token fikriyle yola çıkan Cropto’nun CEO’su Demir Aksoy, “Tarım finansal teknoloji projeleri ile bu topraklarda yetişen tarım ürünlerinin gerçek layık olduğu finansal değere ulaşmasının önünü açıyoruz” diye konuşuyor. Peki tarımsal varlığa dayalı token ne demek?
Temsil ettikleri fiziksel varlığın veya finansal ürünün değerini yansıtan varlığa dayalı token’lar, fiziki varlığın birtakım özellik bilgileriyle blokzincire taşınması karşılığında, yani blokzincir dağıtık veri tabanında kaydının oluşturulmasıyla üretiliyor.
Söz konusu varlığa dayalı token’ların “stabilparalar (USDT-Tether, USDC gibi), gayrimenkul token’ları, fiziki sanat eserine dayalı token’lar ve bir emtia karşılığında üretilen emtiaya dayalı olabilir” ifadelerinin yer aldığı Cropto’nun whitepaper’ı şöyle devam ediyor: “Cropto tarafından geliştirilen AGROS (Agriculture Operating System) yazılımı tarafından üretilen Cropto Token’lar, ana tarım ürünleri olan Buğday, Arpa ve Mısır ürünlerine veya emtia’sına ait varlığa dayalı token’lardır ve “commodity token’ sınıfına dahildirler.”
Cropto’nun ana odağı dünya tarım emtia ticaretinin yüzde 95’inden fazlasını içeren buğday-arpa ve mısır ürünlerine odaklanmanın yanı sıra dünya fındık üretiminin yüzde 70’inden fazlasını üreten Türkiye’de fındık ürününe yönünü çevirmektir. Cropto, buğday, arpa, mısır ve fındık ürünleri ile birlikte 20 adet tarımsal ürünün tokenizasyon sürecini tamamlamıştır ve Cropto Tarım Token’ları her bir üründe kontrollü bir şekilde piyasaya sürülmektedir ve merkezi-merkezi olmayan borsalarda listelenmektedir.
Cropto olarak tokenize edilebilen tarım ürünlerinde uygulanan kriterler şöyle sıralanmaktadır: “Tarım ürünlerinin işlenmemiş olması ve minimum bir yıl depolanabilir olması kriteri bizim için önemlidir. Tarımsal ürünlerin tokenizasyon süreci öncesi yani token’larımızı mint etmeden evvel 1kg=1Token olacak şekilde ilgili tarım ürününü belli kalite standartlarında tedarik edip akabinde anlaşmalı güvenli depolarda muhafaza edilmesi ve sonrasında fiziksel tarım ürününe karşılık token’ları mint etmekteyiz.”
Tarım ürünlerinin Tether’i
Cropto’nun danışma kurulu başkanı akademisyen Cemil Şinasi Türün, Tarımın Tether’i Cropto Token’lar başlıklı yazısında, ABD doları gibi itibari paralara çıpalanmış stabilparalarla Cropto token’ları arasındaki benzerliklerini ve ayrıştığı noktaları irdeliyor: “Cropto token’ları için, tarım ürünlerinin Tether’i dememizin temel nedeni, buğday, arpa, mısır gibi fiziksel ürünlere çıpalanmaları, yani dayanak varlık olarak bu ürünleri arkasına alan token’lar olmalarıdır. Her iki token çeşidi de yani gerek stabilcoin’ler gerekse Cropto Token’lar varlığa dayalı token kategorisindedir.”
Her bir Cropto token’ın, güvenli depolarda tutulan 1 kg buğday (CROW), 1 kg. arpa (CROB) ve 1 kg. mısıra (CROC) karşılık mint/ihraç edilmekte yani basıldığını ifade eden Türün, “Bu basım işlemi yapılmadan önce tarımsal ürünler güvenilir piyasalardan temin edilmekte, yani satın alınmakta, ardından da satın alınan bu ürünlere tekabül eden denk miktarda, her bir token bir kilogram ürüne karşılık gelecek şekilde blokzincir token’ları dijital ortamda basılmaktadır” ifadelerini kullanıyor.
Türün’ün üzerinde durduğu bir diğer benzerlik ise USDT ve USDC gibi Cropto Token’ların da ERC-20 standardında tasarlanması: “EVM uyumlu tüm blokzincir ağlarında ihracı ve takibi şeffaf bir şekilde yapılabilir. Şu anda Cropto’ların el değiştirmesi UniSwap adlı merkeziyetsiz borsadan yapılmakta, aynı zamanda ülkemizin kaliteli ve güvenli merkezi borsalarından olan Bitlo’da (https://www.bitlo.com) Emtia ve Tarım sekmelerinde Cropto Buğday, Cropto Arpa, Cropto Mısır Token’ları işlem görmektedir. Ancak buna ek olarak emtia listeleyen diğer merkezi borsalarda da listelenme çalışmaları sürmektedir.”
Varlığa dayalı token’ların stabilparalardan ayrıştığı en büyük unsur ise söz konusu token’ların karşılığının denetlenmesi. Cropto’nun, “Stabilparalar fiat (itibari) para karşılığında üretilen varlık token’ları oldukları halde, bunların karşılığını denetlemek oldukça zordur. Çünkü dış denetimler yalnızca belirli bir anı izler ve bu tür bir denetimin raporlanması arasındaki zaman boşluklarında ne olduğunu kontrol etmek imkansızdır.”
Şeffaf ve denetlenebilir emtia token’lar
Ancak whitepaper’da (www.cropto.io) paylaşılan bilgilere göre Cropto emtia token’larının denetimini yapmanın “çok basit” olduğu vurgulanıyor: “AGROS’ta üretilen Cropto emtia token’ları için denetim yapmak çok basittir. Üretilen (mint) veya itfa edilen (burn) tüm token’ların karşılığı olan tekil Depo Rezerv Belgesi içinde üretim anı/itfa anı, üretimine/itfasına izin veren çalışanların sayısı, kimliği vb. tamamen bellidir ve kolaylıkla denetlenebilir. Hangi ürüne ait hangi Depo Rezerv Belgesi ile token üretimi (mint) yapıldığı veya hangi ürüne ait hangi Depo Rezerv Belgesi’ne karşılık gelen token’ların itfa (burn) edildiği bilgisi AGROS sisteminde anlık kolaylıkla kontrol edilebilmektedir. Aynı zamanda AGROS protokolü ile üretilen veya itfa edilen token’ların kayıtları blokzincirinde kolaylıkla gözlemlenmektedir.”
AGROS protokolü nedir?
Amaçlarının tarımsal emtiaya dayalı varlıkları blokzincire taşıyarak emtia token veya commodity token oluşturmak olduğu belirtilen whitepaper şöyle devam ediyor: “Bu sayede yeni bir global pazar oluşturmak ve blokzinciri teknolojisinin sağladığı şeffaf ve merkeziyetsiz değer transferi imkanını tarım endüstrisine uyarlamayı hedefliyoruz. Zira tarımsal emtia, insanların en önemli gıda tüketim maddesi olduğu gibi büyük stratejik önemi olan, ülkeler arasında ticaretinin yapılması da engellenmesi de savaş nedeni sayılacak hale gelmiş olan hayati bir ürün grubudur.”
‘Tarımda dolara alternatif arayışı söz konusu’
Dünya genelinde tarım emtiasını baz alan para sistemi arayışına vurgu yapan Cemil Şinasi Türün ise “Şu anda dünyada bu tarafa giden bir eğilim de yok değil: Global Güney adı verilen ülkeler grubu, tüm dünyada petrol, gaz ve tarım ürünleri alış-verişinde dolara alternatif arıyor. Yani doların tahtı sallanıyor; yakın gelecekte doları yerinden edebilecek bir ticari para birimi ortaya çıkabilir” ifadelerini kullanıyor.
Cropto token’ları merkeziyetsiz borsa Uniswap’ın yanı sıra yerli merkezi borsa Bitlo’da listelenmiş durumda. Bu yazı kaleme alınırken Bitlo kripto borsasında, Cropto Buğday Token 8,69 TL, Cropto Arpa Token (CROB) 7.63 TL, Cropto Mısır Token (CROC) 7.87 TL’den işlem görüyor. Bitlo merkezi kripto borsasında listelenmeye başlamasından 1 ay gibi kısa bir süre geçmesine rağmen yatırımcısına %10-25 arası kazandıran Cropto Token’lar, sokaktaki herhangi bir vatandaşa ve dünyanın herhangi bir bölgesindeki bir insana yeni nesil ve benzersiz bir şekilde 7/24 tarım ürünlerine yatırım yapma imkanı sunmaktadır.
